Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en yüksek oranda mahpusun serbest bırakıldığı ülke. Covid-19 süresince çıkarılan affa tabi olmayan tutuklular salgının etkilerinden muaf olmamasına rağmen, Türkiye tutuksuz yargılama yoluna gitmiyor. Bu durum, tutuklu bulunan kişilerin sağlık hakkını ihlal etmesinin yanında, birçok başka tartışmaya da sebep oldu (1). 

Hapiste Öğrenci Ağı olarak, ifade, eylem ve örgütlenme haklarını kullandıkları için tutuklu ve hükümlü olarak hapishanelerde tutulan öğrencilerin durumuna dikkat çekmek istiyoruz. 2019 verilerine göre 58.579 (2) olan öğrenci mahpusun bulunduğu hapishanelerde, özellikle Covid-19 salgını döneminde, sağlık ve eğitim haklarına dair ne gibi ihlaller yaşanıyor bilemiyoruz. Dahası, içeriden giderek daha az haber alabildiğimiz için ihlallere dair fikir sahibi olamıyoruz. Bu bilinmezliği vurgulamanın önemli olduğunu düşünüyoruz ve daha önce farklı şekillerde belirttiğimiz şeffaflık talebimizi yinelemek istiyoruz. 

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneğinin (CİSST) 01-12 Haziran tarihleri arasında danışma hatlarına gelen şikayetler doğrultusunda hazırladığı rapor (3), hapishanelerdeki kapasitenin yeterli olmamasının, dezenfektan uygulamalarının düzgün yapılmamasının, koğuşların yeteri kadar havalandırılmamasının ve buna bağlı olarak hapishane hijyeninin iyi sağlanamamasının, Covid-19 salgını sürecinde ciddi bir sağlık hakkı ihlaliyle karşılaşıldığını belgeliyor. 

Öte yandan, eğitimin ve sınavların çevrim içi bir şekilde sürdürüldüğü bu süreçte, halihazırda eğitim hakkına erişimde ciddi sıkıntılar yaşayan mahpus öğrencilerin, eğitime dair sorunlarının da arttığını düşünüyoruz. Mahpus öğrenciler birçok sistemsel sorunla karşı karşıya: Harçları ödemekte, eğitim materyali ve kaynaklarına erişimde zorluklarla karşılaşıyor, okula geliş gidişler için düzgün ve adil bir sistem olmaması ve hapishanelerin konumları üniversiteye ulaşımı engelliyor. Bunun üzerine bir de çevrimiçi yapılan sınavlara girmeleri için uygun altyapının hazırlan(a)maması nedeniyle sınavlara girmekte de ciddi sorunlar yaşıyorlar. 

Hapiste Öğrenci Ağı olarak belirtmek isteriz ki, tutuklu ve hükümlü öğrenci sayıları ile birlikte öğrencilerin durumlarına dair bilgiler kamuoyuyla şeffaflık içerisinde paylaşılmadığı ve hapishanelerin koşulları her hapishanede farklılık gösterdiği için, bu konuda çalışan sivil toplum bileşenleri ihlalleri saptamakta ve çözüm önerileri geliştirmekte çok zorlanıyor. Yine de hapishanedeki öğrenciler için çalışmaktan vazgeçmiyor. Özellikle Covid-19 salgını sürecinde, bütün bu hapishane şartlarının yarattığı sağlık ve eğitim hakkı ihlallerinin bilin(e)mezliğini göz önünde bulundurarak Adalet Bakanlığına soruyoruz:

• Hapishanelerdeki tutuklu öğrenci sayısı nedir? Neden Covid-19 sürecinde serbest bırakılmadılar?
• Covid-19 salgını sürecinde, hapishanelerdeki öğrencilerin eğitim sorunlarına ne gibi çözümler üretiliyor?
• Hapishanelerdeki öğrenciler pandemi nedeniyle online yapılan sınavlara girişlerle ilgili sorunlar yaşadı mı?
• Mağduriyet yaşayan öğrenciler için ne tür önlemler alındı? Hapishanelerin teknik yetersizliği nedeniyle sınavlara giremeyen öğrenciler için başka alternatifler yaratıldı mı?
• Hapishanelerdeki mektuplaşmanın aksaması, öğrencilerin ders notlarına ve sınavlarına erişiminde sıkıntılar yarattı mı? Sınavlara bu şekilde erişim sağlanan öğrencilerin, ödev/sınav teslimleri için gerektiği takdirde uzatma verildi mi?

(1) http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=7840&lang=2
(2) Namık Kemal Varol’un 31 Ekim 2019’da Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonununda yaptığı konuşmada belirtilen sayı. 
(3) http://cisst.org.tr/raporlar/hapishanelerden-gelen-koronavirus-covid-19-kaynakli-sikayetler-01-12-haziran/

Hapiste Öğrenci Ağı
Mahpus  öğrencilerle dayanışmayı hedefleyen/dayanışan aktivistler, STK’lar ve akademisyenlerden oluşan bir ağdır.