Avrupa Konseyi tarafından geçtiğimiz ay yayınlanan “Yaratmak için Özgürlük: Avrupa’da Sanatsal Özgürlük” başlıklı rapor, Avrupalı sanatçıların ve kültür çalışanlarının sanatsal ifade özgürlüğü haklarını kullanırken karşılaştıkları zorlukları inceliyor. Bu zorlukların, yaratıcı özgürlüğü kısıtlayan yasalardan, hükümet dışı gruplardan ve internet üzerinden gelen tehditlere ve otosansüre katkıda bulunan “gözlerden kaçan” baskılara kadar uzanmakta olduğu ifade ediliyor. Sanatsal özgürlüğün, korunması gereken temel bir insan hakkı olduğu ve son zamanlarda siyasi radikalizm, ekonomik çöküş, küresel bir salgın, dijitalleşmeden kaynaklanan tehditler, artan bir çevre felaketi ve Avrupa’da savaşın geri dönüşü gibi toplumun her kesiminde insan hakları üzerinde büyük etkileri olan krizler nedeniyle daha da kötüleştiği ifade edilen rapor tanıtım yazısında bu kapsamlı genel bakışın, Avrupa Konseyi, ifade özgürlüğü ve insan haklarını destekleyen diğer uluslararası hükümetler arası kuruluşlar, sanatçı ve kültürel haklarla ilgilenen sivil toplum ve kültür kuruluşları tarafından yürütülen çalışmaları ve sanatçıların deneyim ve bakış açılarını yansıtmakta olduğu belirtilmiş. Rapor, uluslararası kurumlar, kültür sektörü ve sanatçıların kendileri tarafından sanatsal özgürlüğün korunmasına yönelik tedbirlere ilişkin tavsiyelerle sona ermekte.

Genel Sekreter Marija Pejčinović Burić açıklamasında konuyla ilgili şunları söylediği aktarılıyor: “Demokrasinin büyük bir baskı altında olduğu günümüzde, demokratik, çeşitlilik içeren ve açık toplumlarda yapıcı diyaloğun sürdürülmesinde güçlü araçlar olarak sanat ve kültürün kilit rolü her zamankinden daha belirgin hale gelmektedir. Sanatsal ifade özgürlüğü hakkı bunun anahtarıdır ve demokratik sürecin çoğulculuğunu ve canlılığını sağlar.”

Arka plan 

Kültür, Miras ve Peyzaj Yürütme Komitesi (CDCPP) tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 70. yıldönümüne bir katkı olarak ve Avrupa’da sanatsal ifade özgürlüğüne yönelik sürekli ve çeşitli saldırılarla ilgili endişelere yanıt vermek ve üye devletlere bu hakkı korumalarını hatırlatmak ve teşvik etmek amacıyla hazırlanan Dijital Çağda Sanat ve Kültürün İfade Özgürlüğü Manifestosu 10 Kasım 2020 tarihinde kamuoyuna açıklandı. Manifesto’nun tanıtımı, Avrupa Konseyi üyesi ülkelerden sanatçıların sanatsal özgürlüğü yansıtan eserlerinden oluşan “Free to Create, Create to be Free” adlı çevrimiçi bir sergiyle birlikte yapıldı.

*Yazının orijinaline linkten ulaşabilirsiniz.